วิธีพัฒนา EF ในวัยเด็ก โดยคุณหมอประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์

วิธีพัฒนา EF ให้ลูกน้อย คุณพ่อคุณแม่สามารถปลูกฝังให้ลูกได้ตั้งแต่ยังเล็ก เป็นการทำให้เด็กๆ รู้จักบริหารความจำใช้งาน มีความคิดใหม่ๆ เพื่อไปถึงเป้าหมายที่ตั้งไว้ให้สำเร็จ

แม้ว่า EF จะมีนิยามที่หลากหลาย แต่เป็นที่เห็นตรงกันมากที่สุด คือ ประกอบด้วยการควบคุมตัวเอง ความจำใช้งาน และความยืดหยุ่นในการคิดวิเคราะห์

 

มาดูกันว่า วิธีพัฒนา EF มีวิธีอะไรบ้าง และคุณพ่อคุณแม่จะสามารถสอนลูกได้อย่างไร

เล่นซ่อนของกับ 1 ขวบ

ความสามารถในการยับยั้งไม่ตอบสนองต่อสิ่งเร้าของทารกเริ่มที่อายุหลัง 4 เดือน และเพิ่มมากขึ้น 2-3 วินาทีทุกเดือน ระยะเวลาที่เพิ่มขึ้นนี้สัมพันธ์กับระยะเวลาของความจำใช้งานที่เพิ่มขึ้นด้วย

พฤติกรรมที่เด็กหาของเล่นที่จุด A คือบนผ้าก่อนจะย้ายไปจุด B คือใต้ผ้า เรียกว่า Piagetian A-NOT-B task ความสามารถนี้ใช้สาธิตระยะเวลาในการควบคุมยับยั้งได้ดี ทารกจะพัฒนาความสารถที่จะถือครองความจำใช้งานได้นานขึ้นเรื่อยๆ ทุกเดือน และสามารถเปลี่ยนจุดค้นหาของได้เร็วขึ้นเรื่อยๆ ทุกเดือนเช่นกัน

เช่น เด็กวัย 8 เดือน จะสามารถค้นหาของได้ในบริเวณเดิม เมื่ออายุครบ 1 ปี เขาจะสามารถเล่นซ่อนของกับคุณพ่อคุณแม่ได้ และนำไปสู่การเล่นซ่อนหาได้ในที่สุด

 

สมองที่ดีที่สุดเกิดจากการเล่น

จากวัยเด็กเล็กจนถึงเด็กโต เด็กพัฒนาความสามารถที่จะหยุดความคิดหนึ่งแล้วเปลี่ยนไปที่อีกความคิดหนึ่งได้ดีขึ้นเรื่อยๆ

เด็ก 3 ขวบ สามารถจัดบัตรสีได้ เช่น สี่เหลี่ยมสีแดงและสามเหลี่ยมสีแดงเอาไว้ด้วยกัน สีเหลี่ยมสีเขียวและสามเหลี่ยมสีเขียวเอาไว้ด้วยกัน แต่ไม่สามารถเปลี่ยนตัวแปรได้ เช่น ให้จัดตามรูปทรงไม่ได้

เด็ก 4 ขวบ สามรถจัดสลับไปมาได้ เช่น จัดสี่เหลี่ยมไว้ด้วยกัน สามเหลี่ยมไว้ด้วยกัน แล้วสลับตัวแปร จัดตามสีก็ได้ด้วย มากกว่านี้คือจัดหมวดหมู่ตามสัตว์หรือสิ่งของได้ด้วย

ความสามารถแบบ A-NOT-B อย่างที่เราเคยเห็นตอนเด็กทารก 12 เดือนแรกเปลี่ยนไปเป็นความสามารถยับยั้งแล้วเปลี่ยนตัวแปรที่ประมาณ 3-4 ขวบ ก่อนที่จะพัฒนาเป็น 3 องค์ประกอบพื้นฐานของ EF คือ ควบคุมยับยั้ง ความจำใช้งาน และคิดยืดหยุ่นต่อไป

จากการติดตาม EF ระยะยาวตั้งแต่อายุ 6-15 ปี พบว่าความจำใช้งานเริ่มชัดเจนมากขึ้นตั้งแต่อายุ 6-12 ปี ในขณะที่ความยืดหยุนในการคิดวิเคราะห์จะมากขึ้นเรื่อยๆ ระหว่างอายุ 12-15 ปี ตลอดเส้นทางนี้การควบคุมยับยั้งจะสำคัญที่สุดและพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง

 

EF พัฒนาได้เมื่อมีเป้าหมาย

เด็กจะพัฒนา EF ได้ต่อเมื่อรู้เป้าหมาย เช่น เล่นเกมให้ชนะ ทำการบ้านให้เสร็จ เก็บกวาดทำความสะอาดห้องของตัวเองให้เรียบร้อย หลายบ้านชอบเรียงเป้าหมายจากง่ายไปมาก ที่จริงแล้วควรเรียกจากยากไปง่าย เพื่อให้เด็กได้ฝึกความสามารถอดเปรี้ยวไว้กินหวาน หรือลำบากก่อนสบายทีหลัง เรียกว่า หน่วงเวลาที่จะมีความสุข

การไปถึงเป้าหมายไม่ใช่เรื่องของเด็กคนเดียว ตัวแปรหนึ่งคือสิ่งแวดล้อม หรือสัญญาณจากสิ่งแวดล้อมที่เด็กต้องเรียนรู้ เช่น ไฟเขียวไฟแดง สายตาจิกของครู เสียงดุของพ่อแม่

พบว่าเมื่อเด็กโตขึ้น เขาจะสนใจสัญญาณจากสิ่งแวดล้อมลดลงเรื่อยๆ เอง ดังนั้นการฝึกให้เด็กมีความสามารถที่จะควบคุมยับยั้งจึงจำเป็นต้องทำตั้งแต่แรก

 

การควบคุมยับยั้งแบ่งเป็น 2 ชนิด

ชนิดที่หนึ่ง เรียกว่าการควบคุมไปข้างหน้า คือการควบคุมตนเองโดยวางแผนล่วงหน้า ยกตัวอย่างการขี่จักรยานไปโรงเรียน เด็กรู้ว่าจะพบสัญญาณไฟและคนเดินเท้าแน่นอน การไปให้ถึงจุดหมายจะใช้สมองส่วนพรีทีลคอร์เท็กซ์มาก นั่นคือ เด็กจะถือครองจุดหมายเอาไว้ตลอดเวลาและไปให้ถึง

 

ชนิดที่สอง เรียกว่าการควบคุมปฏิกิริยา คือการควบคุมตัวเองด้วยปฏิกิริยาตอบโต้ ยกตัวอย่างการขี่จักรยานไปโรงเรียน เด็กไม่รู้ว่าจะมีหมาวิ่งตัดหน้ารถเมื่อไร ทันทีที่หมาตัดหน้ารถ สมองส่วนพรีฟรอนทัลคอร์เท็กซ์จะถูกกระตุ้นด้วยสัญญาณประสาทการมองเห็นที่ส่งมาจากด้านหลังของสมอง ซึ่งต้องเร็วมากจึงทันการณ์

 

ข้อมูลจากหนังสือ สร้างภูมิดีด้วย EF

เขียนโดย นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์

วางขายแล้วที่ร้านหนังสือชั้นนำทั่วประเทศ

สั่งซื้อออนไลน์ คลิก

 

---

บทความอื่นๆ 

พัฒนา ทักษะEF ให้ลูกได้ไม่ยาก ด้วยการเลี้ยงลูกด้วยนิทาน

EF คืออะไร ทำไม EF ถึงสำคัญกับลูก

60 นิทานแนะนำ ช่วยเสริมสร้างพัฒนาการของลูกน้อย

แนะนำหนังสือเลี้ยงลูก คู่มือพ่อแม่สำหรับเด็กแรกเกิดจนถึงวัยรุ่น

เลี้ยงลูกด้วยดนตรี เสริมสร้างพัฒนาการที่ดีตั้งแต่ลูกยังเล็ก

หลักการ เลี้ยงลูกยุคใหม่ เรื่องง่ายๆ ใกล้ตัวที่พ่อแม่ยุคใหม่ต้องเข้าใจ

เลี้ยงลูกวัยรุ่น : เลี้ยงลูกอย่างเข้าใจเรื่องหนักแค่ไหนก็รอด